Als kind bouwde ik een trukendoos om alles wat me overkwam het hoofd te bieden. Gaandeweg ontwikkel je je eigen tactieken om doeltreffend en snel onwelgevallige gevoelens en pijnlijke emoties te elimineren.
Als je wieg staat in een huis waarin een verstandelijke beperking hulpverlening en psychiatrie tussen jou en je moeder in staan en de pater familias tussen jou en je veiligheid zijn overlevingsstrategieën je schatkist.
Het werkt best aardig als je ervoor kiest om gevoelens weg te drukken. Ze lijken ogenschijnlijk af te nemen - zelfs op te lossen. Alleen missen we dat zij simpelweg naar lagere diepte migreren en op de loer blijven liggen.
We overleven. We lossen niets op. Je mist wat grote gevoelens je eigenlijk te vertellen hebben en dat het lichaam bovendien op cellulair niveau - alles opslaat waarna het ondergronds gewoonweg verder woekert.
Het verraderlijke van gevoelens negeren is dat het lijkt alsof jij de leiding hebt. Tot het ogenblik dat ze op een onbewaakt moment als lava uit een slapende vulkaan ongeremd bij je naar boven spuiten.
Er zijn loodzware gebeurtenissen en die mogen gerust als zodanig worden benoemd, gevoeld en ervaren. Deze hoeven niet onmiddellijk te worden weggepoetst er intussen vandoor gaande met je levenslust, creativiteit en dromen om je op de lange duur te verzuren.
Het vergt veel energie om je emoties en gevoelens stelselmatig te onderdrukken. Voelen is een natuurlijke beweging van je gemoed die voortdurend van richting verandert.
Het voelen willen weghalen is als een stromende rivier willen veranderen in een stilstaand water. En als zich er dan gedachten triggers en overtuigingen omheen hebben gevormd zit de boel muurvast.
Het zijn onze gedachten die ons om de tuin leiden - niet - onze pure gevoelens. In de wereld waarin we leven waarin lucratieve omdenksystemen waarin het wegredeneren van emoties en ‘positief’ denken immens populair zijn dreigen we onherroepelijk te verdwalen.
“Niet huilen”, krijgen we al jong te horen. Later voortgezet met: “denk toch positief. Wees volwassen. Beheers je. Laat je niet kennen. Houd je aan de sociale code: zorg er toch alsjeblieft voor dat niemand zich ongemakkelijk voelt.”
Zo zijn er hordes denkmensen ontstaan die elk gevoel dat opborrelt in plaats van het eerst door het lichaam te laten gaan, het zo snel mogelijk naar hun hoofd dirigeren. Na louter door een mentale machine te zijn gegaan, lijkt de bedreiging op het eerste gezicht - onschadelijk gemaakt.
Het onmiddellijk mentaliseren van gevoel vormt in plaats van een bevrijding gewoon weer de volgende valkuil vermomd als strategie om onzalige gevoelens te onderdrukken onder controle te krijgen om tenslotte vérder van huis te geraken.
Iets omdenken of vervangen door een positieve gedachte maakt het vaak nóg drukker in een hoofd. Wat je nodig hebt is de moed om te voelen en bij jezelf na te gaan: waarom raakt dit mij zo? Welk dieper thema wordt hier beroerd?
Soms zijn crises en allesomvattende pijn die je heilige trukendoos met tactieken en overlevingsstrategieën uit de kindertijd genadeloos - uit handen slaan en je geen andere keus meer hebt dan - schoorvoetend - het verdriet toelaten de beste life events die je op je pad had kunnen tegenkomen.
Omarm duisternis en licht als twee polen die bij het leven horen. Als je je naar lastige emoties toewendt ze niet langer als vijanden bevecht zul je ontdekken dat je ze aankunt en zul je merken dat je gewoon blijft ademhalen.
Het is niet zwak of sneu om even te blijven liggen nadat je eenmaal gevallen bent. Je staat heus wel weer een keer op. Alleen nu nog even niet. Je hoeft voor niemand snel mogelijk op te krabbelen en weer je verhaal klaar te hebben.
Je hoeft je niet krachtiger voor te doen dan je je voelt. Dat houdt jou af van werkelijke verwerking. Weet dat je geen slachtoffer bent van het leven maar een deelnemer aan het leven.
Je bent niet alleen. Er is niets mis met jou. Voel geen schaamte zelfverwijt of haast bij het doorwerken van je proces. Als je geen oordeel velt over je eigen zware gevoelens wordt de zwaarte vanzelf lichter.
Als je pijnlijke gevoelens simpelweg laat bestaan komt er vanzelf kalmte en zul je ervaren dat zelfs de meest intense en heftige emoties na een tijdje weer vertrekken.
Gaandeweg ga je erop vertrouwen dat je in staat bent om ze te doorleven zonder de angst dat je eraan onderdoor gaat. De pijn wil uitsluitend gevoeld en geheeld worden.
Je voelt je in dat proces dan wel tijdelijk een hoopje ellende maar je veroordeelt jezelf er niet meer om. Alle krampachtigheid en onechtheid ten opzichte van jezelf en anderen verdwijnen.
Wees niet verder niet beter, niet gelukkiger niet optimistischer niet meer ‘in control’ dan je op dit moment bent. De ontspanning die daarmee gepaard gaat is oneindig - en helend.
Het start op het moment waarop je durft te zeggen: ik geef het op. Ik geef me over. Ik laat mijn verdriet toe. Ik omarm duisternis en licht als twee polen die bij mijn leven horen.
Ondertussen ga je - ongemerkt rustig voort met verwerken zonder dat je betreurt dat je nog niet helemaal overeind bent gekomen. Totdat je er op een dag tot je eigen verrassing wel bent.
Een crisis is geen feestje maar om te helen moet je kwaliteiten in jezelf opduiken die jou uiteindelijk verrijken. Zoals dicht bij je gevoel blijven. Als een barometer van je ziel: de meest waardevolle richtingaanwijzer in het leven.
De beloning voor al dat leed door je heen laten trekken is het behoud van een zacht hart. Een hart dat bevattelijk is gebleven voor schoonheid voor gevoel wijsheid en levenskunst.
Een hart dat opnieuw kan liefhebben bereid is zich open te stellen ondanks het risico gekwetst te worden. Een hart waarvan je alle kamers in bezit hebt genomen en je de vurige diepten kent. Joyce Merkies (2022)
